Gesprekken tussen psychiater Robin Skynner en zijn voormalige patiënt John Cleese, uitgegeven in het boek: Hoe overleef ik mijn familie. Uitgangspunt van het boek is: waarom kennen we onszelf zo slecht? Wat is de invloed van je familie op je leven? Hoe kiezen mensen een partner? Wat verwacht je van elkaar? Was zo’n 40 jaar terug een bestseller en is eigenlijk nog steeds overal te koop. Ik draag dit artikeltje op aan ieder die zware kritiek heeft. Kritiek heb je wanneer je het krijgt. Kritiek heb je wanneer je het levert.
“Je kent alleen maar twee manieren: of je bent boos, agressief, destructief, óf je onderdrukt het. De derde manier die ken je niet en de derde manier is: niet eraan toegeven en niet onderdrukken; kijken. Het wonder is dat woede verdwijnt als je het kunt waarnemen”.
Paranoia en projectie: wanneer we vinden dat wij ons voorbeeldig gedragen en problemen volledig aan anderen te wijten zijn
John: Weet je, dokter, sinds jij hebt uitgelegd hoe paranoia en het projectiemechanisme eigenlijk werken, lijkt het wel of ik er steeds meer voorbeelden van om me heen zie.
Robin: Steeds meer mensen die achter je rug dingen zitten te bekokstoven, bedoel je?
John: Dank dat u er zoveel begrip voor heeft, dokter. Maar nee, dat eigenlijk niet. Nog niet tenminste. Maar jij zei, dat als we zelf vinden dat we ons bij een bepaalde gelegenheid voorbeeldig hebben gedragen en dat de problemen die er wellicht ontstaan zijn, volledig aan de anderen te wijten zijn, dat dat dan paranoïde is – niet in de zin dat we voorgoed ernstig paranoïde zijn- maar in de zin dat die ene gedachtengang paranoïde is.
Robin: Ja, als we onze gevoelens opsplitsen in ‘goed’ en ‘slecht’ of in liefde en haat, en onze kwade gevoelens dan op iets anders projecteren, of op een andere groep, dan is dat een paranoïde manier van functioneren.
John: Maar het kan geen kwaad als we dat zo nu en dan eens doen, bij een voetbalwedstrijd bijvoorbeeld?
Robin: Nee, want daardoor kunnen we wat stoom afblazen, ontspannen en ons een deel van de groep voelen.
John: En normale mensen kunnen deze gevoelens na afloop gewoon weer laten varen?
Robin: Ja, na afloop van de wedstrijd draaien ze gewoon de knop weer om. Ze hebben wat plezier gehad, dat is alles.
John: Dus als we naar de politiek kijken, waar men er erg goed in is zichzelf gelijk en de ander de schuld te geven, dan zien we daar behoorlijk veel paranoïde gedrag, vind je niet?
Robin: Wel, ik denk dat gewone, gezonde mensen op dezelfde manier over politiek zitten te discussiëren als zij naar een voetbalwedstrijd kijken of er een spelen. Als ze met mensen, die er een andere mening op na houden, discussiëren, kunnen ze wel boos worden, maar na afloop kunnen zij hun boosheid weer vergeten en hen weer als mensen zien. Met andere woorden, ik denk dat de meeste mensen, als ze heel eerlijk zijn, wel weten dat politiek een soort spel is: het oplossen van conflicten tussen groepen mensen volgens bepaalde afgesproken regels.
John: Als de de politiek in zijn algemeenheid bekijken, is het dus volkomen gezond dat de partijen tijdens een debat of een verkiezing gespannen en boos op elkaar zijn, omdat ze die gevoelens later weer kunnen laten schieten en op een vriendschappelijke basis met elkaar kunnen praten.
Robin: Ja, politiek is tenslotte de kunst van wat mogelijk is, niet waar? Niemand denkt er precies hetzelfde over, dus moet je elkaars verschillen respecteren en tot een redelijk compromis zien te komen.
John: Maar echte extremisten hebben het hier moeilijk mee, hè? Zij zijn blijkbaar niet in staat hun politieke tegenstanders te zien als mensen die er toevallig een andere mening op na houden. Zij zien ze kennelijk als slechte mensen.
Robin: Ja, zie je, dit soort mensen moet hun tegenstanders al vuilnisvat gebruiken, als iets waar ze alle stukjes die ze niet van zichzelf kunnen accepteren, in kunnen dumpen. Net zoals de zondebok in een gezin waar het niet goed zit. Ze moeten anderen haten om zelf gezond te blijven.
John: Je bedoelt, dat zolang ze maar haten, ze hun schermen neer kunnen laten en hun eigen fouten niet hoeven zien.
Robin: Precies. Je volledig door politiek in beslag laten nemen is meestal een manier om pijnlijke persoonlijke conflicten uit jezelf te bannen, om ze te verloochenen.
John: Dus wat zou er gebeuren als ze meer naar de standpunten van hun tegenstanders zouden gaan luisteren?
Robin: Dat zou ronduit gevaarlijk voor ze kunnen zijn, omdat ze dan hun eigen fouten of zwakheden onder ogen zouden moeten gaan zien. Hun schermen zouden omhoog kunnen schieten en dan zouden zij in zichzelf al die vreselijke dingen zien, die ze de andere partij toe hebben geschreven. Als dit gevaar voor ze bestaat, zorgen ze er snel voor een vurige toespraak te houden waarin ze de ander ervan beschuldigen bloedbaden of een fascistische dictatuur in het land te willen zien en zo houden ze de instorting een tijdje langer af; of, tenminste, weten ze hem zodanig te beperken, dat hij in de Kamer voor normaal door kan gaan.
John: Je bedoelt dat ze de fouten die ze in zichzelf zouden zien, niet aan zouden kunnen?
Robin: Juist ja, ze beschermen hun hachelijke gezondheid door anderen de schuld te geven.
Stroom van verwijten
‘Words are flowing out like endless rain into a paper cup” Een stroom van verwijten mondt uit in een prachtig lied. John Lennon schreef dit nummer nadat zijn eerste vrouw Cynthia ‘maar bleef doorgaan over iets’.
Alles is blind behalve liefde
“Mensen zeggen: liefde is blind omdat ze niet weten wat liefde is. Maar alleen liefde heeft ogen, alles is blind behalve liefde”.