Als je door je in te spannen iets kunt bereiken dan is het in feite te voorspellen: je doet er een gegeven hoeveelheid moeite voor en dan lukt het. Echter, meditatie, muziek, dans en liefde ‘lukken’ pas, gebeuren pas wanneer je moeiteloos wordt. Het gebeurt wanneer het vanzelf gaat. Eerst kost het moeite en dan gaat het vanzelf. Om die sprong te kunnen maken, om je helemaal te kunnen overgeven moet je eerst volkomen egoïst worden. Want wie anders geeft er zich over? Zonder sterk ontwikkeld ego kun je je niet overgeven. Er moet toch iemand zijn die zich kan overgeven. Eerst kost het moeite en dan gaat het vanzelf. Wanneer het gebeurt kan niemand je voorspellen.
Doe jij het of doet het jou?
Ego-bewustzijn betekent dat we onszelf ervaren als de ‘doener’ of de regisseur in ons leven. Het ego leeft in de veronderstelling dat hij ook de schepper is van ‘zijn’ gedachten. Maar is er een ‘ik’ die eigenhandig en uit vrije wil gedachten fabriceert? Of verschijnen ze simpelweg, spontaan, uit zichzelf? Maak jij zelf al jouw gedachten, of komen ze op, krijg je ze? Doe jij het of doet het jou?
Het kan lang duren of kort
Als je meditatie doet, dan vormt die poging, het idee dat het moet lukken een obstakel. Je kunt je daarvan bewust zijn en het gewoon blijven doen. Er komt een dag… alleen al door je geduld komt er een dag waarop er geen inspanning meer plaats vindt. Jij bent er niet, er is alleen meditatie, er is alleen muziek. Het kan lang duren, of kort, niemand kan voorspellen wanneer het zal gebeuren. Meditatie gebeurt als je moeiteloos wordt daarom valt er niets over te voorspellen. Niemand kan zeggen of het je zal lukken of niet. Het kan nu gebeuren, het kan nog vele jaren duren.
Het is er wanneer je inspanning wegvalt
Alles draait om dat ene gegeven: meditatie is er wanneer je inspanning wegvalt en jij spontaan wordt, wanneer je meditatie geen daad meer is, maar je essentie wordt, wanneer het net zo is als liefde.. Aan liefde kun je niets doen, of wel soms?
Als je er iets voor doet, als je er aan gaat sleutelen, vervals je haar. Dan wordt je liefde kunstmatig, bedacht en zal niet diep gaan. Jij zult er niet in aanwezig zijn. Dan wordt het een toneelspel. Liefde is… je kunt er niets voor doen. Aan meditatie kun je evenmin iets doen.
Proberen niet te proberen
In zen, waarbij het accent valt op moeiteloosheid, zegt de meester tegen zijn leerling: ‘Zit, doe niets”. En de leerling probeert het. Natuurlijk, wat kun je anders doen dan het maar te proberen? De leerling probeert in deze oefening uitsluitend te zitten, zonder iets te doen en dan tikt de meester hem met zijn stokje op het hoofd en zegt: “Laat dat! Ik heb niet gezegd dat je moet probéren te zitten want dan wordt het een inspanning. Het kost je moeite, er is spanning, je kunt niet zonder meer stilzitten. Het lijkt vreemd, maar zodra je domweg probeert te zitten, wordt het zeer gecompliceerd. Alleen al de moeite die het je kost om gewoon te zitten, maakt het gecompliceerd.
Op een dag ..
Jaren gaan voorbij en de leerling zit en wordt berispt; de meester werpt hem voor de voeten dat hij mist waar het om gaat. Maar de leerling gaat door, gaat door, gaat door en elke dag mislukt het, want het kost hem moeite. En hij kan de meester niet misleiden. Maar op een dag, terwijl hij geduldig zit te zitten, verdwijnt het zitbewustzijn. Op een dag zit hij opeens – als een boom of als een steen- zonder iets te doen. En dan zegt de meester: “Dit is de juiste houding. Nu heb je het bereikt. Onthoud het. Zo dien je te zitten.
..komt er een moment waarop je zonder enige inspanning mediteert
Maar er is geduld en langdurige inspanning voor nodig om tenslotte moeiteloos te kunnen zitten. In het begin kost het moeite, je moet er iets voor doen, maar dat is alleen in het begin een noodzakelijk kwaad. Je moet voortdurend voor ogen houden dat je er aan kunt ontstijgen. Er komt een moment waarop je zonder enige inspanning mediteert. Je doet niet, je bent er en het gebeurt; je zit of je staat en het gebeurt; je doet niets, je bent uitsluitend waakzaam en het gebeurt.
Moeiteloos moment
Al dit soort technieken zijn er alleen om je te helpen tot een moeiteloos moment te komen. De innerlijke transformatie, de innerlijke verwezenlijking kan zich niet via inspanning voltrekken omdat inspanning een soort spanning is. Als er inspanning is kun je niet totaal ontspannen zijn; je inspanning staat de ontspanning in de weg. Met dat voor ogen ben je door je in te spannen er geleidelijk toe in staat ook die inspanning achterwege te laten. Het is net als zwemmen. Als je eenmaal de slag te pakken hebt, als je eenmaal weet hoe het moet, dan heb je er geen moeite meer mee – je zwemt.
Het moment waarop de oefening lukt
Zelfs mediteren is iets doen, zelfs stilzitten is iets doen, zelfs niets doen is een vorm van doen. Oppervlakkig gezien zijn alle meditatietechnieken en muzieklessen dus dingen die je doet. Maar in diepere zin zijn ze dat niet. Namelijk op het moment dat ze lukken, verdwijnt het doen.
Ecstatic Dance – Poets To Their Beloved
Want de menselijke geest kan niets doen waarbij geen inspanning nodig is
Alleen in het begin lijkt het een inspanning. As je erin slaagt, verdwijnt de inspanning en wordt alles spontaan en moeiteloos. Als een oefening goed uitpakt is er geen sprake meer van doen. Dan hoef jij er geen moeite meer voor te doen. Dan wordt het net zoals ademhalen – het is er. Maar in het begin moet je je inspannen, want de menselijke geest kan niets doen waarbij geen inspanning nodig is. Als jij je geest opdraagt moeiteloos te zijn, wordt alles belachelijk.
Een paar aanwijzingen
Onthoud goed: spirituele ontspanning is een van de meest tegenstrijdige verschijnselen. Je moet moeite doen en je er tegelijkertijd ten volle van bewust zijn dat je met die inspanning niets bereikt. Je moet je inspannen om tot niet-inspanning, tot moeiteloosheid te komen. Laat je inspanning niet verslappen, want als je verslapt zal die ontspanning nooit aan je gebeuren. Blijf je inspannen zodat er vanzelf een punt komt waarop de ontspanning zich voltrekt.
Westen / Oosten
In het westen – zou je kunnen zeggen- draait alles om het ego. Het westen richt zich op ego-vervulling, ego-ontwikkeling, egobekrachtiging. Het oosten streeft naar egoloosheid. In het oosten is de vraag: hoe kun je een non-ego worden? Hoe kun je jezelf vergeten? Hoe kun je je overgeven? Hoe kun je zodanig oplossen dat je niet bent?
Egoloos zijn, het ego vervolmaken
Het oosten streeft naar egoloosheid, het westen streeft naar egovervolmaking. En dit is de tegenstrijdigheid: zonder sterk ontwikkeld ego kun je je niet overgeven, want wie geeft zich dan over? Eigenlijk zijn beide pogingen halfslachtig en zijn zowel Oost als West er allebei ellendig aan toe. Het oosten streeft naar egoloosheid, maar dat is het einde, het begin wordt over het hoofd gezien. Wie geeft het ego over?
Piek & dal
Als er geen piek is hoe kan het dal dan ontstaan? Er kan alleen maar een dal zijn als er een piek is. En hoe hoger de piek, hoe dieper het dal. Als je geen ego hebt of een halfslachtig ego hebt, dan is overgave onmogelijk. En mocht er toch overgave zijn dan is die overgave lauw, half om half, er kan niets uit voortkomen. Er zal geen sprake zijn van een explosie.
De spirituele zoektocht omvat zowel het een als het ander
In het westen ligt het accent op het begin. Je kunt dus doorgroeien met je ego en dat zal steeds meer onrust opwekken. En als je het echt gemaakt hebt, weet je niet wat je er mee doen moet omdat het laatste deel ontbreekt. De spirituele zoektocht omvat zowel het een als het ander. Je moet eerst tot een hoogtepunt komen, een volmaakt ego opbouwen om het daarna te laten oplossen. Het lijkt belachelijk om het te kunnen laten oplossen, om tot intense overgave te komen, om het ergens onderweg prijs te geven moet je het eerst opbouwen? Iets wat je niet hebt kun je niet verliezen. De mens heeft scholing nodig in beide aspecten. Iedereen verdient hulp om een volmaakt ego, een vervuld ego te scheppen, maar dan ben je pas halverwege, daarna heb je hulp nodig om het ego op te geven.
Hoe sterker het ego, des te sterker je overgave
Hoe hoger de piek, des te dieper het dal. Hoe sterker het ego, des te sterker je overgave. En dat geldt voor alles. Vergeet niet dat het spirituele pad vol tegenstrijdigheden zit. Vergeet dat geen moment. Je moet een volmaakt egoïst worden, zodat je je kunt overgeven, zodat je kunt oplossen, kunt versmelten. Zet alles op alles om tot het punt te komen waarop alle inspanning van je afvalt en je volkomen moeiteloos geworden bent.
Walls – Tom Petty & The Heartbreakers
‘En helemaal rondom je eiland is een versperring, die houdt het gevaar buiten en de pijn erin’.