Wanneer ‘elkaar ruimte geven´ niets anders betekent als: afstand houden op een plat vlak een stoep of een vloer dan is dat oppervlakkig, ‘plat’, incompleet. Daar ontbreekt de verticale dimensie. Ruimte is lengte, hoogte, breedte en diepte. En mensen zijn diep, heel diep. De ruimte tussen mensen wordt door Hannah Arendt – een van de belangrijkste politiek denkers van de afgelopen eeuw- de wereld genoemd. Een ruimte die het mogelijk maakt dat individuen elkaar ontmoeten en in gesprek gaan.
De ruimte maakt kleur mogelijk, mensen kunnen er ook van mening verschillen. Tegelijkertijd is de ruimte een beproefde manier om de verschillen niet uit de hand te laten lopen.
Tafel
Hannah Arendt maakt de vergelijking met een tafel. Een tafel verenigt mensen die eraan plaatsnemen en maakt het tegelijkertijd mogelijk een meningsverschil letterlijk ‘op tafel’ te legen en zo bespreekbaar te maken.
Totalitarisme is precies het tegenovergestelde en de vernietiging van de wereld omdat voor een ideologie met slechts één doel, één verhaal, één lijn een ruimte die verschillende gezichtspunten mogelijk maakt per definitie ondragelijk is.
Totalitarisme gaat vaak gepaard met een geloof in wetenschappelijke objectiviteit of een suggestie hiervan
In haar boek Totalitarisme beschrijft Hannah Arendt de oorsprong en dynamiek van totalitaire systemen. Met het veranderende politieke landschap in de westerse wereld is dit boek, meer dan een historische analyse, een waarschuwing: Arendts beschrijving van de opkomst van dictators en de rol van de massa’s is schrikbarend actueel. Recent is het boek terug te vinden in internationale bestsellerslijsten.
“Het zou wel een vergissing zou kunnen zijn te veronderstellen dat de wispelturigheid en de vergeetachtigheid van de massa erop wijst dat ze genezen is van de totalitaire begoocheling.”
Arendt laat zien dat de opkomst van totalitarisme vaak gepaard gaat met een geloof in wetenschappelijke objectiviteit of een suggestie hiervan want men lijkt niet zozeer geïnteresseerd in wetenschap als wel in wetenschappers die dingen willen bevestigen die passen in een gekozen verhaal.
Met elkaar in gesprek gaan
Wijk aan Zeese oud-horecaondernemer Bert Kisjes in een 2020 interview met RTVNH: “Er verandert van alles om ons heen. Er gebeurt iets waar we niet op voorbereid waren. Wat heeft dat voor gevolgen? Dat is een moment dat je met elkaar in gesprek moet gaan. Er is een hoger belang, dat je wel met elkaar meningen uitwisselt. Dat kan niet als je alleen maar thuis blijft. Je wil elkaar in het echt zien. Daar gaat het om in een gezonde democratie. in een democratie hoor je niet alleen deskundigen. Je hoort van elkaar wat de ander vindt en met die kennis kun je dan je eigen mening bijschaven”.
Kisjes’ speciale talent zou je kunnen zeggen is het creëren en verruimen van een menselijke ontmoetingsruimte. Hij spreekt van de openbare ruimte. In ‘zijn’ Drommedaris Enkhuizen, hotel cafe restaurant Sonnevanck in Wijk aan Zee en de Grote Kerk in Beverwijk waar ‘conflicterende’ individuen, groepen of – activiteiten in een ruimte samengaan. Bijvoorbeeld een terugkerend schaaktoernooi dat tegen alle gewoontes in gelijktijdig plaatsvindt met een pianoconcert of een villabewoner aan de stamtafel (foto boven dit artikel) samen met iemand die hartje winter bivakkeert in een tentje in de duinen.
Het is mogelijk
Een paar jaar terug ging ik in op Bert’s uitnodiging om een klankschalenconcert te geven in de Grote Kerk. Zien aankomen had ik het zeker niet maar het verraste mij ook niet helemaal dat er gelijktijdig op meters afstand in dezelfde ruimte een snel-schaaktournooi gaande was wat gepaard gaat met veel luide klappen op de schaakklok. Dit waren ideale prima omstandigheden om te mediteren. Zolang je je concentreert op iets probeer je je van al het andere af te sluiten en wanneer dat lastig lukt krijg je irritatie. Mediteren is includeren. Dus klingelde ik ook met schalen en belletjes dichtbij de schakers. Mediteren is includeren, het is mogelijk en het gebeurde aan ons.
Auke Hofstra ~Ode aan Bert Kisjes en Sonnevanck
“Ik ken geen plek die zoveel beterschap belooft
Hier keek ik jarenlang mijn ogen uit mijn hoofd
Hier trof ik mensen die ik verder nergens zag
En een gevoel ik leef ik leer
Ik leer van jou, van Wim, van Veer”