Een heel duidelijk antwoord op de vraag wat stress eigenlijk is wordt er gegeven in het boeddhisme: stress ontstaat wanneer we het niet eens zijn met de werkelijkheid zoals die is. Stress begint wanneer we ons verzetten tegen onze ervaringen en vervolgens onze ervaringen willen beheersen en controleren.
~TIP van de Meester~
Wanneer je luistert naar de stem (gedachten) in je hoofd, luister er dan voor een deel naar. Dat wil zeggen, oordeel niet. Je zal snel in de smiezen hebben: hier is de stem en hier ben ik die er naar luistert. Deze realisatie van ‘ ik ben’ , dit gewaar worden van je eigen aanwezigheid is geen gedachte, het komt op, rijst op van ergens voorbij de geest.
Inzicht krijgen in onze reacties
Wanneer we van uit een open en liefdevolle betrokkenheid zien hoe we vechten met de werkelijkheid, wanneer we onze ego-reacties liefdevol en moedig onder ogen kunnen zien, dan is het mogelijk begrip en mededogen te ervaren, keuzes te maken welke geluk en welzijn meer ondersteunen. Het is mogelijk om inzicht te krijgen in hoe wij het presteren onze eigen stress en leed in stand te houden.
Deze reactie is de boosdoener
Het is een gegeven dat alle gevoelservaringen die je in het leven kunt hebben globaal gezien allemaal zijn onder te brengen in drie soorten : prettig, onprettig en neutraal. Echter niet het onprettige, ongemakkelijke of onverwachte maakt gestrest, maar onze houding van niet-instemmen, anders-willen-hebben en het willen controleren van onze ervaring. Deze reactie is de eigenlijke boosdoener.
F.E.A.R. (angst) =Fighting Ego Against Reality (vechtend ego tegen de realiteit)
De stressmakers op een rij:
- Wat we als prettig ervaren hopen we te bestendigen. We willen het vasthouden, oproepen, grijpen, langer laten duren, controleren.
- Wat we als onprettig ervaren vrezen we. We willen het afweren of we willen ertegen vechten
- Wat we als neutraal ervaren interesseert ons niet. We zijn er niet bij, wenden ons af of haken af. We zijn niet meer open.
Contact hebben met hoe de realiteit op dit moment is
Al deze reacties leiden ertoe dat we minder contact hebben met hoe de werkelijkheid op dit moment is. We raken door onze hoop, vrees of gebrek aan belangstelling verwijderd van wat er werkelijk speelt en stroomt in ons leven. Dat is de eigenlijke bron van stress. Dit wordt ook wel reactiviteit genoemd. Al je persoonlijke reactiviteit kun je terugvinden in deze drie basisreacties: vasthouden, afweren of afhaken.
Meer dan het zeer
Als je vanuit een open en liefdevolle betrokkenheid ziet hoe we vechten met de werkelijkheid dan is het mogelijk om pijnlijke en onaangename zaken in onszelf ruimte te geven. Ervaren dat je meer bent dan het onaangename gevoel, meer dan de woede, de frustratie, meer dan het zeer. We zijn getuige van een wijder perspectief.
Sleutel
Alleen van hieruit is het mogelijk werkelijk begrip en mededogen te ervaren. Liefdevol leren onze ego-reacties onder ogen te zien. En dit is ook de sleutel om er minder gevangen in te raken. Het is het perspectief waarin we meestal ook spontaan inzicht krijgen hoe we ons eigen lijden in stand houden. Vanuit dit inzicht is de stap naar een andere keuze mogelijk; een keuze die ons welzijn en geluk meer ondersteunt.
Onderzoek je intentie
Welke keuze ondersteunt ons welzijn en welke keuze ondersteunt ons geluk? De boeddhistische psychologie wijst hier op het volgende: onderzoek je intenties (bedoelingen) bij alles wat je denkt, uitspreekt of doet. Onderzoek of je intentie verbonden is met openheid, mildheid en vriendelijkheid. Dat is een heilzame intentie. Dat is een intentie die de oorzaak vormt voor je welzijn en geluk.
Dit hier is geen moreel onderzoek, we doen onderzoek naar wat ons helpt en wat ons ondermijnt
Onderzoek of je intentie waarmee je denkt, spreekt en handelt verbonden is met je reactiviteit: vasthouden, afweren, afhaken. Zo’n intentie is onheilzaam, die leidt tot een leven van lijden en ongelukkig zijn. Het gevaar is hier dat we heilzame intenties die we in onszelf herkennen goedkeuren en dat we onheilzame intenties die we in ons ontdekken gaan afkeuren. En daar gaat het nu juist niet om. We doen hier geen moreel onderzoek.
Het gaat hier niet om goed of fout. We doen een onderzoek naar wat ons helpt en wat ons ondermijnt om een vrij en vervuld leven te leiden. We worden uitgenodigd om liefdevol en open aanwezig te zijn bij alle intenties.
Onderzoek ook de intenties van je innerlijke criticus
Waarschuwing: Je innerlijke criticus is heel slim. Hij weet intussen dat jij het waardevol vindt open en mild te blijven en niet te oordelen. En precies daarop valt hij je aan: “Jij bent niet mild”, zegt hij bijvoorbeeld op beschuldigende toon. Of: “Zie je nou wel hoe vaak jouw intenties negatief zijn?!”
Pas dan het onderzoek naar je intenties ook op de criticus toe: is zijn intentie ondersteunend of ondermijnend? Laat je niet verleiden onophoudelijk met hem inhoudelijk in discussie te gaan. Inhoudelijk heeft hij misschien zelfs gelijk. Onderzoek of de intentie van zijn kritiek je ondersteunt of onderuithaalt.
Keuzes die ondersteunen of keuzes die ondermijnen
Onderzoek naar universele wetmatigheden van ons bewustzijn brengt ons in contact met onze keuzevrijheid. Dit zelfonderzoek helpt om uiteindelijk het soort keuzes te maken die ons ondersteunen zodat onze eigenheid vol aan het licht kan komen. We worden vaardig om onze reisweg steeds meer zelf richting te geven.
In de Bijbel wordt de keuzemogelijkheid weergegeven als de Boom der kennis van goed en kwaad. Deze ging niet over goed en kwaad in de gebruikelijke zin maar over verschillende manieren waarop je kunt leven. Manieren die voordelig dan wel nadelig uitpakken.
Innerlijke oorzaken van uiterlijke dingen
Het leven brengt ons plezier én pijn. Succes én tegenslag. Winst én verlies. Hieraan kunnen we niets veranderen. Wél ligt in onze macht hoe we hierop reageren. Onze reacties in denken, spreken en handelen kunnen extra lijden toevoegen of kunnen ons vermogen tot openheid, vriendelijkheid en mildheid vergroten.
Langzaamaan leren we zicht te krijgen op de innerlijke oorzaken en condities die ons geluk en welzijn bevorderen of ons lijden bestendigen. We leren zien dat we een keuze hebben. We leren zien dat we zeggenschap hebben over ons innerlijk welzijn en dat dit een diepgaande invloed kan hebben op ons wel en wee in ons dagelijks leven.
Inzicht in onze intentievrijheid
Inzicht in onze keuzevrijheid, je zou het ook intentievrijheid kunnen noemen, is een noodzakelijke stap om onze eigen verantwoording en vermogen tot verandering te beseffen. Als we onze innerlijke intenties helder kunnen waarnemen, worden we niet langer meer heen en weer geslingerd door onze onbewuste reacties en gewoontepatronen.
We zien dat we een keuze kunnen maken voor een innerlijke houding van ondersteuning en liefdevolle betrokkenheid waarmee we ons leven tegemoet kunnen treden. Hoe ons uiterlijke leven ook verloopt.
Pijnen verkleinen, pijnen verdwijnen
Bij moderne therapieën om pijn te verlichten gaat het net als in het eeuwenoude boeddhisme om inzicht krijgen in de eigen manier van denken. Tijdens haar lezing in het Badgastenkerkje liet pijn-therapeute Kitty Rumping o.a. de casus zien van iemand die in 2 maanden therapie van bijna niets meer kunnen en geen licht meer verdragen naar eigen zeggen ‘zo goed als klachtenvrij’ was