“Zij zei: ik weet hoe het is om dood te zijn. Ik weet wat het is om verdrietig te zijn. En ze geeft mij het gevoel alsof ik nooit ben geboren”.
Dit is een vertaald fragment van het nummer She Said She Said, geschreven door John Lennon, het staat op de Beatles LP Revolver uit 1966, die deze week in een remix weeris is uitgebracht.
Onoplosbaar raadsel, levensvraag met een paradox
Een Zen koan is een onoplosbaar raadsel, een levensvraag met een paradox die gebruikt wordt in het Boeddhisme om meer inzicht te verkrijgen. Er is een heel beroemde koan die zo gaat: “Wie was jij oorspronkelijk, nog voordat je vader en moeder jou hadden verwekt? Oftewel: wie was jij voordat je werd geboren?
Dat is een vreemde vraag he? Net zo’n vreemde vraag als: hoe zou het zijn om in slaap te vallen en nooit meer wakker te worden? Of: hoe zou het zijn om zonder dat je bent gaan slapen wakker te worden? Zoals toen je verwekt/geboren werd?
Als je ouders elkaar nou niet ontmoet zouden hebben
Het is nogal mysterieus. En als je dit soort vragen begint te onderzoeken dan wordt je bestaan alsmaar vreemder. Vreemd, omdat je er bent terwijl je er net zo makkelijk niet had kunnen zijn. Als je ouders elkaar nou niet ontmoet zouden hebben, zou jij dan bestaan? Of als je ouders verliefd waren geworden op iemand anders en dan kinderen hadden gekregen, zou jij nu dan één van die kinderen zijn?
Natúúrlijk zou jij dat zijn; iedere iemand is een ik
“Natúúrlijk zou jij dat zijn!”, legt de filosoof Alan Watts uit, “zie je dat je alleen maar een jij kunt zijn als je een iemand bent? Maar iedere iemand is een jij. Iedere iemand is een ik. Iedereen ervaart die ik op dezelfde manier. Het is precies hetzelfde gevoel net zoals blauw op iedere plek dezelfde kleur is” .
Bedoeld om je tot wanhoop te drijven
De bedoeling van een koan is niet om je tot verlichting te brengen. Het is juist bedoeld om je de weg kwijt te laten raken en je tot wanhoop te drijven. Je kunt jezelf door zo’n raadsel afvragen hoe je het onverklaarbare kunt verklaren. Hoe kan zo’n raadsel een punt hebben door geen punt te hebben? Of hoe kan het iets betekenen doordat het niks betekent?
Daar gaat het nu juist om. Het is een paradox.
Inzien dat je intelligentie nooit een bevredigend antwoord kan geven
Het gaat er niet om dat je een intelligent antwoord vindt op het raadsel. Het achterliggende idee is juist dat je het niet op een analytische manier op kunt lossen en dat je inziet dat je intelligentie je nooit een compleet bevredigend antwoord kan geven. Hierdoor wordt je gestimuleerd op een intuïtieve manier een antwoord te zoeken. Een antwoord dat verder gaat dan onze geest, verder dan logica, verder dan het ego standpunt. Een antwoord dat de niet-dualistische natuur van het leven laat zien.
De raadsels helpen je om comfortabel te worden met het onbegrijpbare.