Vertroebelt ideologisch denken het menselijke gesprek? Hoe zijn we hier terechtgekomen en wat kunnen we eraan doen? Op dit moment maken wij deel uit van een tendens waarbij we onze goden en demonen weer gaan herkennen. Deze tendens toont zich in de groeiende populariteit van de psychologie van het onbewuste. Het doel van deze wetenschap is om aspecten van het ongekende innerlijke universum in het bewustzijn te brengen zodat we er een bewuste relatie mee kunnen aangaan in plaats van dat we er onbewuste instrumenten van zijn.
We hebben allemaal een blinde vlek die dezelfde vorm heeft als wij
Want het lijkt alsof het ego een organiserend vermogen is met als functie ‘iets zinnigs’ te ontdekken in een verzameling chaotische krachten. (wildernis, het ongeciviliseerde, “de natuur”) Maar wanneer het ego zich niet bewust is van die krachten, kunnen ze het ego heimelijk binnendringen, of zelfs leiden tot ‘openlijke agressie’.
We nemen gewoon aan dat de gemiddelde geest prima in orde is
Mensen die iets begrijpen van hoe de menselijke geest werkt waarschuwen momenteel voor utopisch denken dat een vruchtbare voedingsbodem vindt. Het blijkt dat bepaalde aannames waar wij van uit gaan onze psychische immuunrespons op schadelijke ideeën verzwakken. Deze aannames weerhouden ons ervan het kritische denken te normaliseren en maken ons kwetsbaar voor epidemieën van redeloosheid. De vraag of iedereen wel gezond is, komt niet aan de orde. We nemen gewoon aan dat de gemiddelde geest prima in orde is.
Een depressie, burnout of plotseling hevig haatgevoel verdwijnt niet wanneer wij dat bevelen
De krachten van de menselijke ziel, die in de oudheid ‘goden’ en ‘demonen’ werden genoemd, verliezen hun magie niet wanneer we ze een moderne of wetenschappelijke naam geven. Deze krachten behouden dezelfde goddelijke en demonische kenmerken, ook al hebben ze geen halo´s en vleugels, geen horens en ook geen staarten met stekels.
Dit vergeten we snel wanneer we met onze gemoedstoestand proberen om te gaan, als we bijvoorbeeld worden getroffen door een heftige depressie of als we bevangen worden door een plotseling hevig haatgevoel. Een depressie, burnout of haatgevoel verdwijnt niet wanneer wij dat bevelen.
In de oudheid was men zich bewust van het feit dat deze krachten onafhankelijk zijn van onze bewuste wil
Door ze goden en demonen te noemen waren mensen in de oudheid dan misschien wel fantasievol, maar ze waren zich in ieder geval bewust van een belangrijk feit dat wij maar al te vaak over het hoofd zien, namelijk dat die krachten een eigen leven hebben dat volledig onafhankelijk is van onze bewuste verlangens en wil.
Dergelijke verschijnselen zijn niet beperkt tot individuen, hele tijdperken en continenten kunnen op dezelfde wijze bezeten zijn
Dergelijke verschijnselen zijn niet beperkt tot individuen. Hele tijdperken of continenten kunnen op dezelfde wijze bezeten zijn, en mensen kunnen ondanks hevige protesten van het bewuste verstand oorlogen beginnen of andere vormen van politieke gekte aan de dag leggen.
Groeps-betovering en het opofferen van menselijke waardigheid
In de recente geschiedenis zijn er voorbeelden van dergelijke groeps-betovering, ook wel massa-vorming worden genoemd. Opvallend kenmerk van zo’n massale begeestering zijn altijd drastische maatregelen die ‘hogere belangen dienen dan de mens’ zelf. In het belang van een ‘groter goed’ wordt dan korte metten gemaakt met de onaantastbaarheid van de menselijke waardigheid.
Menselijke waardigheid is het beginsel dat de waarde van ieder mens in het menszijn zelf zit, niet in haar economische of maatschappelijke bijdrage.
Oorsprong van mensenrechtenverdragen en democratische waarden
Dit uitgangspunt vormt de oorsprong van mensenrechtenverdragen, onze morele overtuigingen en democratische waarden. Het laten vallen ervan heeft ernstige gevolgen voor individuen, de sociale cohesie en de ethische basis van onze juridische systemen. De geschiedenis laat zien dat samenlevingen die aan dit beginsel morrelen, afglijden in zelfdestructie en desintegratie. Megalomane vlagen van groeps-betovering veroorzaken onnoemelijke schade en leed.
Voorbeelden van massapsychosen in de recente geschiedenis
Ze splijten de samenleving en slaan niet zelden om in geweld. Voorbeelden zijn de De Cambodiaanse Killing Fields, de Chinese Culturele Revolutie, de Holo***sst, en de ellende die terrorismebestrijding veroorzaakt in Iraq, Syrië, Afghanistan.
Niet door dictators maar door de groep
Psychologen waarschuwen momenteel voor gevaarlijk utopisch denken dat een vruchtbare voedingsbodem vindt en steeds vaker worden tegenstemmen gecensureerd. Niet door dictators, maar door de groep. In plaats van een gemeenschap zijn we een massa individuen die heel snel hetzelfde kunnen gaan denken.
O ja, liefde
“Het is verbazingwekkend hoeveel sterker ons immuunsysteem wordt door het verlagen van onze dagelijkse mentale stressniveau met meditatie of visualisatie. Het andere prachtige en krachtige elixer voor het immuunsysteem is liefde, zowel jezelf liefhebben als anderen”.
Bernie Siegel
Zelfs fatale blunders werden uitgelegd als overwinningen
De ‘Witte Oorlog’ in Italië/Tirol 1915. Jaren voor Mussolini werd de verwaande Luigi Cadorna al uitgeroepen tot duce (leider). Want gek genoeg genoot hij lange tijd een grote status in de publieke opinie. Zelfs fatale blunders werden uitgelegd als overwinningen. Het volk hunkerde nu eenmaal naar goed nieuws.. Een sterke man, een sterke staat, een verhaal over een ultieme remedie (oorlog) leidde alleen al aan Italiaanse zijde tot 689.000 gesneuvelden personen, die omkwamen in de bergen door bevriezing, valpartijen en oorlogshandelingen, helemaal voor niets.
La psychologie des foules
Telkens zijn er actoren die de narratieven buitenproportioneel opkloppen en zijn er media die hen bij de verspreiding ondersteunen. Niet zelden ligt het financieel belang van kleine groepen ten grondslag aan het opstoken van de vuren. Dit gaat vaak gepaard met de pathologische zelfbevrediging van de ego’s van de politieke leiders. Het baanbrekende werk op dit gebied van psycholoog Gustave le Bon “la psychologie des foules” (psychologie van de massa’s, 1895) inspireerde o.a. Hitler en Mussolini.
De psychologie van demoniseren
In het voorwoord van dit boek van Nahi Alon en Haim Omer over de psychologie van demoniseren schrijft de Dalai Lama dat ieder mens geluk verlangt en niet wil lijden. Maar disharmonie, strijd en geweld brengen mensen altijd leed. Vaak plotseling en onverwacht komen we in processen waarin we steevast de ander of de andere groep, als vijand zien. We nemen de ander dan alleen in negatief licht waar, maken er een “monster” (demon) van dat uit alle macht moet worden bestreden.
‘Wij-zij denken’ in onszelf kunnen herkennen
Hoe kunnen we begrijpen, welke gevolgen dat heeft en wat kunnen we er tegenover stellen? Hoe kunnen we dat inzetten bij therapeutische behandeling en voor grotere conflicten? De auteurs leggen uit hoe dit gebeurt en laten – met casestudy’s – manieren zien hoe we dergelijk “wij-zij denken” in onszelf kunnen herkennen. Een boek over de wortels van geweldloos verzet. Gedachtegoed dat veel wordt ingezet binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie, jeugdzorg, psychotherapie, pedagogiek en onderwijs en daar waar kwesties rondom gezag maatschappelijk een rol spelen.
Bezetenheid (door een boze- of een liefdevolle geest) is volgens Wikipedia: een ongebruikelijke of gewijzigde staat van bewustzijn met bijbehorend gedrag dat veroorzaakt wordt door geesten, spoken, demonen of goden die de controle van het menselijk lichaam overnemen. Het concept van bezetenheid bestaat in vele culturen en religies waaronder het Boeddhisme, Christendom, Haïtiaanse Voodoo, Hinduïsme, Islam, Wicca, en tradities in Zuid Oos Azië en Afrika. Afhankelijk van de culturele context worden de effecten van bezetenheid beschouwd als nadelig of heilzaam.
De Christelijke traditie om het magische en het occulte te beschouwen als satanisch gaat terug tot Sint Augustinus (354-430 ) en zelfs nog verder terug. Voor deze Augustinus waren zelfs de meest eenvoudige vormen van waarzeggerij zoals het lezen van de sterren, of het observeren van een vlucht vogels om de toekomst te voorspellen, handelingen van de duivel.
In de gouden eeuw voor demonische bezetenheid van 1500 tot 1700 was er een grote toename van het aantal ´bezetenen´ en van ´duivelsuitdrijvers´.
Het was toen al net zo moeilijk als nu te zeggen of de toename van uitdrijvers een gevolg was van een toename van het aantal bezetenen, of dat juist het omgekeerde het geval was. Maar bezetenheid was duidelijk enorm ‘besmettelijk’.
2021:
Vaticaan opent cursus exorcisme: https://www.bbc.com/news/world-europe-43697573
Er is een lange traditie van het demoniseren van tegenstanders zowel binnen als buiten de kerk.
Tijdens de Reformatie, het opsplitsen van de kerk, beschuldigden zowel Katholieken als Protestanten elkaar van duivelse invloeden. De propaganda nam soms groteske vormen aan. Deze houtsnede laat de duivel zien die speelt via het hoofd van een monnik, bedoeld om de Katholieke kerk als een instrument van Satan te framen.
Veel meer factoren in het menselijk leven dan alleen de bewuste wil
Tegenwoordig zeggen we dat mensen die als een razende tekeer gaan, haat en tweedracht verspreiden hun zelfcontrole zijn kwijtgeraakt. In de oudheid zou men hebben gezegd dat ze bezeten waren door duivels. Tussen die twee diagnoses zit een enorm verschil. De eerstgenoemde houdt enkel het falen van de bewuste wil in, terwijl de laatstgenoemde erkent dat er in het reilen en zeilen van het menselijk leven veel meer factoren in ogenschouw dienen te worden genomen dan alleen de bewuste wil.
Onze goden en demonen weer herkennen
Alle pogingen om ons interne conflict te negeren brengen ons in de problemen
Tegelijkertijd is er altijd het vage besef van het conflict tussen onszelf en onze demonen. Dit besef wordt sterker wanneer we met een bepaalde gemoedstoestand kampen, maar om ons prettig te blijven voelen doen we meestal ons best om het conflictgevoel te verdrijven en te vergeten dat onze ziel ontwrichtende elementen bevat die voortdurend in toom gehouden moeten worden.
Maar alle pogingen om het interne conflict te negeren brengen ons in de problemen. Wanneer mensen bewust worden van de strijd in hun ziel vluchten ze maar al te gemakkelijk in een ideologie of religie of in het ontkennen van hun autonomie en het aanvaarden van een substituut papa en mama, zoals bijvoorbeeld een totalitaire overheid.
Conflict niet verbergen maar herkennen en oplossen
Essentieel is het dat we het conflict niet verbergen maar herkennen en oplossen. Dit is des te actueler in een tijd waarin meer en meer mensen hun goden en demonen onder ogen zien.
Ween – I’ve got no Dark Side
I’ve got no dark side, I keep no demons at bay, all I ask for is love and a beautiful day, and a girl like you along the way.
Golden Earring ~ The Devil Made Me Do It
I was alright ’till she came along
I was alright and then it all went wrong
The devil made me do it (oh, oh, oh, oh)
It was the act of a man possessed now (oh, oh, oh, oh)
Yeah, the devil made me do it (oh, oh, oh, oh)
Your honor, I am innocent (oh, oh, oh, oh)
Innocent
Angels ~ Robbie Williams live @ Knebworth
their wings unfold’
I sit and wait, does an angel contemplate my fate, and do they know the places where we go, when we’re grey and old, ‘cause I have been told that salvation lets their wings unfold
So when I’m lying in my bed thoughts running through my head
and I feel the love is dead, I’m loving angels instead