“Hoe integer zijn eigenlijk morele bedoelingen in onze instituties? Er wordt veel geïnvesteerd in de schijn van ethiek. Jullie denken zelf gemakkelijk aan de goede kant van de geschiedenis te staan, er wordt ook voortdurend op gehamerd; hoe kun je de goede keuzes maken, ja, ik denk dat jullie daar wat al te gemakkelijk over zijn. Bijvoorbeeld probeer je eens te verdiepen in de vijand, the bad guy in plaats van alleen maar the good guy…
Je had zelfs ‘ethische kolonisatie’
…dan zie je dat Adolf Hitler ook heel moreel spreekt en ook heel ambitieus is. En als je je verdiept in degenen die zelf slavendrijver waren… je had zelfs letterlijk ‘ethische kolonisatie’ , dat waren Nederlanders, Engelsen die gingen naar de andere kant van de wereld omdat ze dachten dat ze de beschaving brachten. Ambitie is een grappige term, dat jullie zo’n ambitie-moraal hebben. Ambitie is uiteindelijk – ook als je er etymologisch naar kijkt- als categorie in het Romeinse rijk niet perse iets positiefs.
Ambitio, how bad do you want to do good?
Ambitio, ambire dat verwijst eigenlijk meer naar het ronselen van stemmen. En het is ook nog steeds de primaire betekenis dat ambitie betekent dat jij eerzuchtig bent, dat je een goeie positie wil, dat is de primaire betekenis. Het is pas 4e, 5e of 6e betekenis dat je doelen wilt halen. Dat betekent dus dat er een zekere spanning tussen de woorden zit want hoe kun je nu moreel ambitieus zijn?
Ethiek is vaak gebruikt als legitimatie bij de slavenhandel, dat zou te denken moeten geven
De ethiek is ook heel vaak gebruikt als legitimatie bij de slavenhandel. Dat zou te denken moeten geven. Dat wij slavenhandelaren waren is tot daar en toe maar we hebben het ook heel ambitieus gedaan. Ambitie is niet altijd goed. Ambitie kan dingen ook enorm groot maken. Toen het Christendom het overnam van de Romeinse filosofie toen kwam de notie van nederigheid, van dankbaarheid op. Nou, daar hebben ze het niet over bij de Correspondent.
Het gaat altijd over toekomstige generaties maar nooit over wat wij ontvangen hebben van onze voorouders
Het gaat altijd over toekomstige generaties waarvoor alles anders moet zijn en wat we nu fout doen daar moeten we vanaf. Het gaat nooit eens over wat wij ontvangen hebben van voorouders. Waar we ook dankbaar voor mogen zijn. Het gaat altijd over privileges, het gaat nooit eens over dat je een erfenis hebt en dat je een erflater bent. Het gaat altijd over nog meer arme kinderen helpen, nog meer ontbossing tegengaan, nog meer gezondheid nastreven. Het gaat nooit over wat Nederland ons gegeven heeft.
Gewoon de staartdeling uitleggen, wat is daar niet-moreel-ambitieus aan?
Ook wat de Nederlandse taal voor rol heeft in de geschiedenis. Het zijn altijd links-progressieve voorbeelden, het gaat nooit over cultuur en over cultuur die overgedragen is. Waarom eigenlijk niet? Volgens mij zou dat er ook bij moeten. Het kan heel goed zijn dat jij een belangrijke rol speelt in onze beschaving als je leraar Nederlands bent, of leraar wiskunde. Gewoon de staartdeling uitleggen. Wat is daar precies niet-moreel-ambitieus aan?
Je kan graag een revolutie willen afkondigen maar misschien gaan er wel heel veel dingen goed
Er is een uitspraak van Goethe: wat je georven hebt van je ouders, doe niet zo boos dat het een soort privilege is, maar verwerf het je echt, verinnerlijk om het te hebben. Wees ook blij met wat we gekregen hebben. En denk na waarom de wereld georganiseerd is zoals die is. Je kan wel graag een revolutie willen afkondigen maar misschien gaan er wel heel veel dingen goed.
Wilders is een fascist… okee… dat jij dat weet, je kunt het ook omdraaien
Moreel-ambitieuze mensen zijn makkelijk principieel… ja we zijn zo ruimhartig hier, er moeten heel veel buitenlandse studenten hier kunnen studeren, er moeten heel veel migranten hier die in nood zijn.. liefst nog meer asielzoekers en Wilders is trouwens ook een FASCIST! Ja… okee… dat jij dat weet… Je kunt het ook omdraaien, van: hoe praktisch is het eigenlijk in Nederland? Is er nagedacht of er genoeg scholen zijn voor al die migranten? En voor al die expats? We hebben een heel groot scholenprobleem, er zijn heel veel tekorten aan leraren. Waar moeten die mensen wonen? Zijn er woningen voor die mensen?
Veel ambitie-moraliteit is ook abstract
Dus heel veel ambitie-moraliteit is ook abstract. Makkelijk gezegd; grenzen open. En nu zitten we mooi met de gebakken peren met Schoof 1. Is dat het fascisme of is het een heel voorspelbare reactie op een tijdperk van globalisering waar niet praktisch moreel is nagedacht over wat het concreet inhoudt als je barmhartig wilt zijn naar de rest van de wereld. Ander voorbeeld: we willen graag een duurzamere wereld, ik ook, maar de manier waarop nu druk gezet wordt op boeren is heel problematisch. Vaak ook op basis van verkeerde model-uitgangspunten. Waardoor bijvoorbeeld op Schiphol alles kan maar boeren met stikstofmodellen onder druk worden gezet.
Kritiek op modellen, doorgedrukt met morele argumenten
Waar best wel kritiek mogelijk op is, is op die modellen maar die worden gewoon politiek doorgevoerd met moréle argumenten. Mensen willen een duurzame toekomst een duurzaam Europa. Maar is er wel nagedacht over wat doet een boer eigenlijk op een landschap? Als die stikstofdepositie in Nederland niet vermindert -als we dat al kunnen meten- gaan ze dan meer in Duitsland produceren? In Oekraïne? Denken we daar over na?
Stikstofverhaal is een verhaal
Het Engelse woord gamechanger voor een gebeurtenis die een conflict onherkenbaar verandert en van een nieuwe grondslag voorziet, wordt vaak misbruikt. Maar zelden was het zo van toepassing als op het boek De stikstoffuik van wetenschapsjournalist Arnout Jaspers, een bestseller waarvan al meer dan 25.000 exemplaren zijn verkocht. De stikstofkwestie is een voorwendsel om het recht op privé-eigendom in Nederland te vernietigen, iets wat Jaspers impliciet onderschrijft als hij het de stikstofkwestie een “veroveringsoorlog tegen de landbouw”, dus tegen de boeren noemt.
Pseudo-crisis
De discussie zou niet moeten gaan over de plussen en minnen van stikstofreductie (een verminderingsproces dat sowieso al decennialang gaande is met spectaculaire resultaten), maar over het feit of het uitgangspunt dat stikstof de natuur in Nederland op een zodanig manier benadeelt, dat dit draconische maatregelen zoals de uitkoop of zelfs gedwongen onteigening van boeren ook maar enigszins rechtvaardigt. Het antwoord is nee. Op geen enkele manier. De ‘stikstofcrisis’ is een pseudo-crisis, een administratief spook zonder lichaam.
Nederland enige land ter wereld met fulltime ‘stikstofminister’
Arnout Jaspers fileert gedetailleerd en genadeloos hoe het unieke Nederlandse stikstofprobleem ontstond. Waarom Nederland als enige land ter wereld een fulltime stikstofminister heeft en hoe de hele ‘crisis’ gebaseerd is op onwetendheid, misbruik van wetenschap en schimmige deals in achterkamertjes. Het komt erop neer dat radicale activistenclubs erin geslaagd zijn ‘stikstof’ – een alledaags chemisch element – te doodverven als een natuurvernietiger zonder weerga. Politici zonder werkelijk begrip van de zaak hebben dit narratief overgenomen en in beleid omgezet. Met desastreus gevolg voor de boeren en het algemeen belang.
Onmeetbaar kleine hoeveelheden stikstof
De stikstofgekte heerst lang niet overal, wat ook al veelzeggend is. Aan de andere kant van onze oostgrens bijvoorbeeld wordt de Europese richtlijn heel anders uitgelegd. Dit leidt ertoe dat aan de Nederlandse kant een boer niets mag doen, bedreigd wordt met dwangsommen, uitkoop of onteigening met beroepsverbod, terwijl zijn Duitse buurman aan de andere kant van de grens rustig met zijn stikstof uitstotende activiteiten mag doorgaan, waar hij dan ook nog eens Europese subsidie voor krijgt.
Eén vogelpoepje per jaar op een oppervlakte van twee voetbalvelden
Dit komt doordat de zogenaamde kritische depositiewaarde (Kdw) van stikstof in Nederland vastgesteld is op 0,07 gram per hectare per jaar. Die wordt al overschreden bij één vogelpoepje per jaar op een oppervlakte van twee voetbalvelden. Zoals Jaspers schrijft hebben we het hier over onmeetbaar kleine hoeveelheden. Maar hoe is Nederland daar dan toch bij gekomen? Jaspers schetst de geschiedenis: de Raad van State heeft ooit geoordeeld dat er ‘te veel stikstof’ is. Er mag daarom niets meer bij. Stikstof wordt echter niet gemeten, maar berekend met een model, Aerius. Dit model heeft 0,07 gram per ha per jaar als ondergrens. Daar heeft de RvS dan maar voor gekozen: het is in feite een nuloptie.
Morele principes die in de praktijk eigenlijk helemaal niet passen
Of kunnen die morele principes zoals barmhartigheid naar migranten, expats, buitenlandse studenten, asielzoekers en barmhartigheid naar de natuur kan die ook in de praktijk eigenlijk helemaal niet passen? Waardoor het repercussies heeft, waardoor er schaduwwerking optreedt. Waardoor er politieke frustratie ontstaat waardoor heel veel mensen zich niet meer terug herkennen in dit land. Waardoor we netto nog minder kunnen doen aan duurzaamheid.
Het heeft geen zin om mensen te veroordelen en zeggen dat we nu aan de goede kant van de geschiedenis staan
Er wordt weinig over nagedacht hoe al het moreel enthousiasme van progressief links gewoon bijna één op één de oorzaak ervan is dat we nu weer 130 rijden op de snelweg. Dát veroorzaakt woke. Het heeft geen zin om mensen te veroordelen en zeggen dat we nu aan de goede kant van de geschiedenis staan, dat ze het verkeerd zien, dat de grenzen open moeten, dat het laf is van ze, enzovoort. En je ziet nu, de boomerang keert gewoon keihard terug. Zo lees ik dat afgelopen jaren van morele ambitie. Als heel veel borstklopperij van het establishment dat nu eigenlijk heel slecht uitpakt.
Kleine waardige manieren van je leven inrichten die heel belangrijk zijn
En ook die wet van de grote getallen enzo. Er zijn heel veel kleine waardige manieren van je leven inrichten die ook heel belangrijk zijn, en alle aandacht die wij besteden aan zogenaamde wereldproblemen die gaan ook ten koste van de zorg om je eigen mensen hier in Nederland. Zelfs je eigen kinderen. Ja? Teveel aandacht voor de wereld betekent ook minpunten voor je lokale aandacht. Small is beautiful zit wek waarheid in.
Moraal in de praktijk
En tot slot, de praktijk. Ik denk een meer conservatieve benadering van moraal is toch ook realistischer over hoe moraal in de praktijk werkt. Je kan wel zeggen van grenzen open, ja, okee, ook als je dat niet vanuit een soort betweterig standpunt doet maar vanuit een principiële, liberale overweging die ook een deels economische kant heeft, je wil meer werkgelegenheid, je wil meer mensen die hier kunnen werken. Je kan het allemaal goed beargumenteren maar je moet wel consequent zijn… dan moet je ook huizen bouwen.
Doordenken wat het in de praktijk vereist
En als je dan ondertussen zegt, door stikstofmodellen kun je geen huizen bouwen dan moet je daar ook doorhebben dat je dan politieke frustratie krijgt. En als jij dan fascismekaarten gaat trekken en zegt dat zijn vuile PVV-ers, ja, jij was toch de intellectueel, de stoere hoogopgeleide Correspondent-lezer? Jij moet het doordenken wat het vereist in de praktijk als je de grenzen open houdt. En dat geldt op allerlei dossiers.
30% van de 15-jarigen kan inmiddels niet meer lezen
We hebben in Nederland een enorm leesprobleem. Heel veel kids kunnen helemaal niet meer lezen. 30% van de 15-jarigen kan inmiddels niet meer lezen. Abstracte idealen over burgerschap, diversiteit, neuro-diversiteit, dat gaat dat probleem niet oplossen. We hebben leraren nodig die dat concreet aanpakken. Niet leraren die in cults of think-tanks dingen op proberen te lossen. Aandacht voor kleine dingen, voor staartdelingen, voor boeken. Mensen die nu carrieres maken in hoge gebouwen die gewoon zeggen okee, ik ga economie geven op een MBO. Dat is praktisch denken. Ik ben echt wel enthousiast over de School of Moral Ambition, maar dit zijn echt mijn bedenkingen.
Jelle van Baardewijk’s reactie voor studenten in ‘Moral Ambition’ op het ‘vermoeiend progressieve maar toch inspirerende’ boek ‘Morele ambitie’ van Rutger Bregman.
